Ο αρχαίος Δήμος των Κυμισαλέων της Ρόδου: Αρχαιολογικές έρευνες

Η αρχαιολογική έρευνα στο Δήμο των Κυμισαλέων

Περίπου 70 χιλιόμετρα νότια από τη Ρόδο, σε μια πυκνά δασωμένη και ημιορεινή περιοχή κείτονται τα κατάλοιπα ενός ελάχιστα γνωστού μέχρι σήμερα αρχαίου Δήμου της Ρόδου. Ο Δήμος των Κυμισαλέων, βρισκόταν στη νότια εσχατιά της Καμιρίδος Χώρας και υπαγόταν διοικητικά στην άλλοτε κραταιή Κάμιρο.

 

Η περιοχή σήμερα, αποκομμένη από το υπόλοιπο νησί από τον επιμήκη και επιβλητικό όγκο του Ακραμίτη, εμπίπτει στα διοικητικά όρια της Δημοτικής Ενότητας Αταβύρου, με τις αρχαιολογικές θέσεις να μοιράζονται στις αγροτικές περιοχές των δημοτικών διαμερισμάτων Σιαννών και Μονολίθου.

 

Η διατήρηση του τοπωνυμίου Κυμισάλα αποτελεί τρανταχτή απόδειξη της συνέχειας που υπήρξε στην περιοχή από την ελληνική αρχαιότητα μέχρι σήμερα και η εντοπιότητά του επιβεβαιώνεται από τις επιτύμβιες στήλες επιφανών ανδρών που τάφηκαν στη νεκρόπολη και τα ονόματά τους συνοδεύονταν από το εθνικό επίθετο «Κυμισαλεύς».

 

Ο Δήμος των Κυμισαλέων φαίνεται πως κατοικείτο τουλάχιστον από τον 7ο αι. π.Χ., όπως μαρτυρούν τα ευρήματα από την εκτεταμένη νεκρόπολη, μέχρι και την ύστερη αρχαιότητα (4ος-6ος αι. μ.Χ.), όπως μαρτυρούν τα κατά καιρούς αρχαιολογικά ευρήματα

 

Η έκταση που καταλαμβάνουν οι αρχαιότητες ξεπερνά τα 10.000 στρέμματα (Χάρτης), πράγμα που δεν είναι καθόλου περίεργο, αν αναλογιστεί κανείς πως ο Δήμος είχε τη δική του ακρόπολη, απαρτιζόταν από τουλάχιστον τρεις οικισμούς (η λεγόμενη κατοίκηση «κωμηδόν») και είχε μια κεντρική, μεγάλη νεκρόπολη και τουλάχιστον άλλες τρεις μικρότερες περιφερειακές νεκροπόλεις.

 

Ο λόφος του Αγίου Φωκά, ο οποίος δεσπόζει στην περιοχή φιλοξενεί στην κορυφή του την ακρόπολη των Κυμισαλέων, όπου σήμερα σώζονται εντυπωσιακά τμήματα των τειχών που την περιτρέχουν, καθώς και η θεμελίωση και η πρώτη σειρά δόμων ενός μικρού ελληνιστικού ναού.

 

Από τον λόφο του Αγίου Φωκά ελέγχονται τουλάχιστον 3 οικισμοί που πρέπει να ανήκαν στο Δήμο των Κυμισαλέων: ο οικισμός των Βασιλικών, που βρίσκεται στην άκρη του λεκανοπεδίου του Βασιλικού, ο οικισμός στη θέση Καμπάνες, στην άκρη του λεκανοπεδίου της Κυμισάλας και ο οικισμός στη Γλυφάδα-Μονοσύρια, πιθανότατα το αρχαίο Μνασήριον που αναφέρει ο Στράβωνας, επίνειο των Κυμισαλέων.

 

Ο οικισμός στα Βασιλικά είναι και ο πλέον ενδιαφέρων, καθώς σώζονται κατακρημνισμένα πολλά οικοδομήματά του, διατηρούνται στη θέση τους μεγάλοι αναλλημματικοί τοίχοι, ενώ μπορεί κανείς να διακρίνει υποτυπωδώς και το σχέδιο του οικισμού.

 

Ο οικισμός στις Καμπάνες, ισομεγέθης του οικισμού των Βασιλικών, είναι δυστυχώς χαμένος μέσα στην πυκνή βλάστηση του δάσους, που κάνει την πρόσβαση προς αυτόν αλλά και οποιαδήποτε προσπάθεια έρευνας εξαιρετικά δυσχερή. Το μέγεθος του Μνασυρίου δεν μας είναι γνωστό, φαίνεται όμως πως ο οικισμός εκεί άνθησε κατά τους ρωμαϊκούς και παλαιοχριστιανικούς χρόνους εις βάρος του ημιορεινού τμήματος του Δήμου, ως λιμάνι των Κυμισαλέων, πιθανότατα στενά συνδεδεμένο με τον παλαιοχριστιανικό λιμένα της απέναντι νησίδας Αλιμνιάς.

 

Δίπλα στους οικισμούς αναπτύσσονται νεκροπόλεις με σημαντικότερη τη νεκρόπολη που καταλαμβάνει τους δυτικούς πρόποδες του Αγίου Φωκά και ολόκληρη την ανατολική και βόρεια πλαγιά του λόφου Κυμισάλα. Οι τάφοι είναι κατά κύριο λόγο λαξευμένοι στον βράχο, έχουν ένα προθάλαμο ή δρόμο με σκαλοπάτια, και έναν ή δύο ταφικούς θαλάμους, ενώ δε λείπουν και τα υπέργεια ταφικά μνημεία και οι επιγραφές. Οι μέχρι σήμερα έρευνες στην κεντρική νεκρόπολη της Κυμισάλας έχουν πετύχει να προσδιορίσουν τη χρήση της από τους αρχαϊκούς (7ος αι π.Χ.) μέχρι και τους ελληνιστικούς χρόνους (3ος-2ος αι. π.Χ.), Ελληνιστικές νεκροπόλεις έχουν εντοπιστεί σε άλλα δύο σημεία της περιοχής, ενώ στα Μονοσύρια, υπάρχει νεκρόπολη παλαιοχριστιανικών χρόνων. 

 

Η έντονη δυστυχώς αρχαιοκαπηλική αλλά και τυχοδιωκτική αρχαιολογική δραστηριότητα στον χώρο της κεντρικής νεκρόπολης, από τα μέσα κυρίως του 19ου αι. μέχρι και τα τελευταία χρόνια, μάς έχει στερήσει τεράστιες ποσότητες αντικειμένων και έχει καταστρέψει πολλές εκατοντάδες τάφων, στερώντας μας σημαντική γνώση για τον πολιτισμό και την ιστορία του σημαντικού αυτού δήμου της Ροδιακής υπαίθρου. 

Από το 2006 στην περιοχή διεξάγεται συστηματική αρχαιολογική έρευνα από το Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου και την ΚΒ' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, με σκοπό τον καθαρισμό των υπέργειων μνημείων, τον εντοπισμό περισσότερων αρχαιολογικών θέσεων και μνημείων, την ανασκαφή των σημαντικότερων από αυτά και, μεσοπρόθεσμα, την ανάδειξη του χώρου.

 

Η περιοχή βέβαια δεν έχει μόνο τεράστιο αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Βρίσκεται στην καρδιά της περιοχής Ατάβυρος-Ακραμίτης-Αρμενιστής, που έχει ενταχθεί στο Ευρωπαϊκό πρόγραμμα Νatura 2000, ως Μνημείο της Φύσης, καθώς, πέραν της ιδιαίτερης γεωμορφολογίας, του φυσικού κάλλους και του πυκνού δάσους, συγκεντρώνει μοναδικά οικοσυστήματα κοινού κοινοτικού ενδιαφέροντος.

Αυτό το προτέρημα της περιοχής, σε συνδυασμό με την ανάδειξη των αρχαιολογικών θέσεων και μνημείων, θα μπορούσε να οδηγήσει σύντομα στη δημιουργία ενός μοναδικού αρχαιολογικού-οικολογικού πάρκου, το οποίο θα διασφάλιζε τη φυσιογνωμία της περιοχής και θα οδηγούσε σε μια αειφορική και βιώσιμη ανάπτυξη την ημειορεινή περιοχή Ατάβυρος-Ακραμίτης-Αρμενιστής.

 

Φορείς-Διεύθυνση-Επιστημονική Επιτροπή

Φορείς
Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Ρόδος ΚΒ' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, ΥΠ.ΠΟ.Τ. 

 

Συνεργαζόμενοι Φορείς

Εργαστήριο Φωτογραμμετρίας, Σχολή Αγρονόμων Τοπογράφων Μηχανικών, Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο Institute of Archaeology Nicolaus Copernicus University in Torun, Poland

 

Διεύθυνση έρευνας

Την αρχαιολογική έρευνα διευθύνουν από κοινού ο Μανόλης Ι. Στεφανάκης, Επίκουρος Καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας και Νομισματικής, Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών, Πανεπιστημίου Αιγαίου και η Βασιλική Πατσιαδά, Δρ. Αρχαιολόγος, ΚΒ’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων. 
Επιστημονική επιτροπή

Ιωάννης Παπαχριστοδούλου, Δρ. Αρχαιολόγος, Επίτιμος Έφορος Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου, Ρόδος.

Μελίνα Φιλήμονος, Δρ. Αρχαιολόγος, Έφορος ΚΒ' Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου, Ρόδος.

Νικόλαος Σταμπολίδης, Καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας Παν/μίου Κρήτης, Διευθυντής Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, Αθήνα.

Αναγνώστης Αγγελαράκης, Καθηγητής Παλαιοανθρωπολογίας Adelphi University, Η.Π.Α.

Κώστας Ζάμπας, Δρ. Πολιτικός Μηχανικός, Ρόδος.

Κυμισάλα - ανασκαφική δραστηριότητα 2006

Κατά την πρώτη ανασκαφική περίοδο (Αύγουστος 2006), διερευνήθηκε επιφανειακά ένα μεγάλο τμήμα της ευρύτερης περιοχή της Κυμισάλας, με κέντρο το λόφο του Αγ. Φωκά, από τον οικισμό της Γλυφάδας στα βόρειο-ανατολικά, μέχρι τον λόφο των Βασιλικών στα δυτικά, όπου βρίσκονται διάσπαρτες ορατές αρχαιότητες. Παράλληλα έγιναν οι πρώτοι καθαρισμοί στην ακρόπολη του Αγίου Φωκά στον ανασκαμμένο, από τους Ιταλούς, ναό της ακροπόλεως, του οποίου και αποσαφηνίστηκαν τα όρια. Καθαρισμοί πραγματοποιήθηκαν επίσης στα ορατά τμήματα των τειχών, οι οποίοι συντέλεσαν στην απόκτηση σαφέστερης εικόνας του χώρου. Χαράχτηκε επίσης μονοπάτι που κάνει την πρόσβαση στην ακρόπολη ευκολότερη, όχι μόνο στην ανασκαφική ομάδα, αλλά και σε όσους επιθυμούν να επισκεφθούν το χώρο.

 

Καθαρισμός έγινε και σε ένα τμήμα της νεκρόπολης που εκτείνεται από την ΒΑ κλιτύ του λόφου της Κυμισάλας μέχρι και τους ΝΔ πρόποδες του λόφου του Αγ. Φωκά, στη θέση Σκαλί, όπου το 1969 είχε εντοπιστεί ένα μεγάλο ταφικό μνημείο, σήμερα δυστυχώς έντονα διαταραγμένο και κατεστραμμένο από την αρχαιοκαπηλική ματαιοδοξία. Από μια πρώτη αυτοψία εντοπίστηκαν περισσότεροι από 150 συλημένοι τάφοι.

 

Οι έρευνες που πραγματοποιήθηκαν κατά την πρώτη αυτή ανασκαφική περίοδο έδωσαν μια πρώτη εικόνα του μεγέθους, της έκτασης και της διάταξης του νεκροταφείου, ενώ οι πρώτες ενδείξεις για το χρονολογικό φάσμα που αυτό καλύπτει, προέκυψαν από την ενδελεχή ανασκαφική έρευνα τριών από τους δεκάδες συλημένους τάφους της κλασικής-ελληνιστικής νεκρόπολης.

Μετά την ολοκλήρωση της αποτύπωσης των αρχαιοτήτων στο λόφο του Αγίου Φωκά (τομέας 1) και στη νεκρόπολη (τομέας 2) -και όχι πριν το έτος 2008- προβλέπεται να ακολουθήσει ο καθαρισμός και η τοπογραφική και αρχιτεκτονική αποτύπωση των ερειπίων στο χαμηλό λόφο στη θέση Βασιλικά, όπου σώζεται σημαντικός οικιστικός πυρήνας, ενέργειες που θεωρούνται απαραίτητες προκειμένου να ξεκινήσει, μελλοντικά η συστηματική ανασκαφή του χώρου. Μια συστηματική έρευνα, στο εγγύς μέλλον και στη θέση αυτή, θα αποσαφηνίσει τον χαρακτήρα και την χρονολογία των αρχαίων λειψάνων και θα δώσει πληροφορίες ιδιαίτερα σημαντικές για τον οικιστικό ιστό και την καθημερινή ζωή στην ύπαιθρο της ελληνιστικής Ρόδου.

 

Την ομάδα εργασίας για την ανασκαφική περίοδο 2006 απάρτισαν οι: 

Κωνσταντίνος Καλογερόπουλος, ΜΑ in Cultural Anthropology, MΑ in Archaeology and Heritage, υποψήφιος διδάκτορας Αρχαιολογικής Θεωρίας και Ψηφιοποίησης Αρχαιολογικών Δεδομένων, Παν/μίου Αιγαίου.

 

Λαμπρινή Μπούζα, μεταπτυχιακή φοιτήτρια αρχαιολογίας Παν/μίου Θεσσαλίας.

Αθηνά Λιόλιου, μεταπτυχιακή φοιτήτρια αρχαιολογίας Παν/μίου Κρήτης.

Θωμαΐς Βεργωτή, πτυχιούχος αρχαιολογίας Αριστοτελείου Παν/μίου Θεσσαλονίκης.

Ανδρέας Κουλιούμπας, τεταρτοετής φοιτητής αρχαιολογίας Παν/μίου Αιγαίου.

Βαλασία Στρατή, τριτοετής φοιτήτρια αρχαιολογίας Παν/μίου Αιγαίου.

Μαρία Τσαμούρη, τριτοετής φοιτήτρια αρχαιολογίας Παν/μίου Αιγαίου.

Γιώργος Παπαδόπουλος, τριτοετής φοιτητής αρχαιολογίας Παν/μίου Αιγαίου.

Μαρία Αχιολά, τριτοετής φοιτήτρια αρχαιολογίας Παν/μίου Αιγαίου.

Ειρήνη Χρυσανθακοπούλου, δευτεροετής φοιτήτρια Παν/μίου Αιγαίου.

Τζούλια Πετράκη, δευτεροετής φοιτήτρια Παν/μίου Αιγαίου.

Θεόφιλος Γρηγοράτος, ειδικευμένος τεχνίτης, ΚΒ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου, Ρόδος.

Γιάννης Κουρδουνάκης ανειδίκευτος τεχνίτης, Δήμος Αταβύρου

Κυριάκος Πελαρδής ανειδίκευτος τεχνίτης, Δήμος Αταβύρου

Κυμισάλα - ανασκαφική δραστηριότητα 2007

Κατά το έτος 2007 η ανασκαφική έρευνα περιορίστηκε στη νεκρόπολη της Κυμισάλας. Συγκεκριμένα ερευνήθηκαν συνολικά επτά θαλαμοειδείς λαξευτοί τάφοι με προθάλαμο, εκ των οποίων τέσσερις χρονολογούνται στους αρχαϊκούς χρόνους, ένας στην όψιμη κλασική περίοδο και τρεις στους πρώιμους ελληνιστικούς χρόνους.

Καθαρίστηκε και διαπλατύνθηκε το μονοπάτι που είχε διανοιχτεί κατά την πρώτη ανασκαφική περίοδο, το οποίο οδηγεί από το ανατολικό τμήμα της νεκρόπολης στην ακρόπολη του λόφου του Αγ. Φωκά, το οποίο σε πολλά σημεία του φαίνεται να ακολουθεί αρχαία διάνοιξη.

Περιοδείες-αυτοψίες πραγματοποιήθηκαν στη βόρεια κλιτύ του λόφου του Αγίου Φωκά, όπου εντοπίστηκε ένα ακόμα τμήμα του αρχαίου λατομείου και στο βόρειο δυτικό τμήμα της νεκρόπολης, όπου εντοπίστηκαν υπέργεια, μεγάλων διαστάσεων κτιστά ταφικά μνημεία ελληνιστικών χρόνων, γνωστά ήδη από τις περιοδείες των Ιταλών στις αρχές του προηγούμενου αιώνα.
Ξεκίνησε, με χρηματοδότηση της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Δωδεκανήσου, η τοπογραφική αποτύπωση και χαρτογράφηση της ευρύτερης περιοχής ενδιαφέροντος, η οποία με κέντρο το λόφο του Αγ. Φωκά περιλαμβάνει τις αρχαιολογικές θέσεις: Γλυφάδα, Αλώνια, Στελιές, Μαρμαρούνια, Καμπάνες/Λιμνάρια, Λόφο Κυμισάλας και Βασιλικά.

Την ομάδα εργασίας για την ανασκαφική περίοδο 2007 απάρτισαν οι: 

Κωνσταντίνος Καλογερόπουλος (Υποψήφιος Διδάκτορας Αρχαιολογικής Θεωρίας και Ψηφιοποίησης Αρχαιολογικών Δεδομένων, Παν/μιο Αιγαίου)

Αθηνά Λιόλιου (μεταπτυχιακή φοιτήτρια Παν/μιου Κρήτης)

Θωμαΐς Βεργωτή (μεταπτυχιακή φοιτήτρια Παν/μιου Αιγαίου)
Τζούλια Πετράκη (συντηρήτρια, προπτυχιακή φοιτήτρια, Παν/μιο Αιγαίου)
Μαρία Αχιολά (προπτυχιακή φοιτήτρια, Παν/μιο Αιγαίου)

Βαλασία Στρατή (προπτυχιακή φοιτήτρια, Παν/μιο Αιγαίου)

Ειρήνη Χρυσανθακοπούλου (προπτυχιακή φοιτήτρια, Παν/μιο Αιγαίου)

Ευγενία Νικολοπούλου (προπτυχιακή φοιτήτρια, Παν/μιο Αιγαίου)

Τσαμπίκα Χοχλαστού (προπτυχιακή φοιτήτρια, Παν/μιο Αιγαίου)

Ιωάννα Καραγιώργου (προπτυχιακή φοιτήτρια, Παν/μιο Αιγαίου)

Μανόλη Χατζηγιακουμή (προπτυχιακός φοιτητής, Παν/μιο Αιγαίου)

Ελένη Σαράντου (προπτυχιακή φοιτήτρια, Παν/μιο Αιγαίου)

Ελευθερία Παρασκευά (προπτυχιακή φοιτήτρια, Παν/μιο Αιγαίου)

Βασιλική Μπρούμα (προπτυχιακή φοιτήτρια, Παν/μιο Αιγαίου)

Ηλία Σαραντίδη (προπτυχιακός φοιτητής, Παν/μιο Αιγαίου)

Θεόφιλος Γρηγοράτος (ειδικευμένος τεχνίτης της ΚΒ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου, Ρόδος)

Αντωνάκης Νεκτάριος (ανειδίκευτος τεχνίτης, Δήμος Αταβύρου)

Σταύρος Φωτάκης (ανειδίκευτος τεχνίτης, Δήμος Αταβύρου)

Σταμάτης Κοκκιαντώνης (ανειδίκευτος τεχνίτης, Ενορία Αγ. Παντελεήμονα Σιαννών)

Πατέρας Γεώργιος Καρατζιάς (εθελοντής, Σιάννα) 

Γεώργιος Βρόντου (εθελοντής, Μονόλιθος) 

Θωμάς Πλάτσης (εθελοντής, Μονόλιθος) 

Κυμισάλα - ανασκαφική δραστηριότητα 2008

Κατά το έτος 2008 η ανασκαφική έρευνα περιορίστηκε σε δύο τμήματα της νεκρόπολης της Κυμισάλας στη θέση «Σκαλί» στους δυτικούς πρόποδες του Αγίου Φωκά (Τομέας Ι). Το πρώτο τμήμα είχε ως πυρήνα τα πέντε ταφικά βάθρα που ήρθαν στο φως κατά την ανασκαφή του 1968 (εικ. 0) και τα οποία έπεσαν στη συνέχεια «θύμα» αρχαιοκαπηλικής ματαιοδοξίας. Τα επιτάφια βάθρα καθαρίστηκαν, φωτογραφήθηκαν κάθετα και αποτυπώθηκαν σχεδιαστικά. Μετά από αντιπαραβολή της σημερνής μορφής των βάθρων, με την αποτύπωση του 1968 ταυτίστηκε η αρχική θέση των λίθων, που μετακινήθηκαν κατά την καταστροφή και αριθμήθηκαν οι λίθοι. Διαπιστώθηκε η ολοσχερής αποξήλωση του νοτιότερου βάθρου και μερική των υπολοίπων τεσσάρων.

Το δεύτερο τμήμα είχε ως πυρήνα τη συστάδα των τάφων με τον ταφικό περίβολο που ανασκάφτηκε στο βόρειο τμήμα του τομέα κατά το 2007 (εικ. 2) όπου ήρθαν στο φως δύο ακόμη τάφοι που αποτελούσαν σύνολο μαζί με τους προηγούμενους, και περιβάλλονταν από έναν ταφικό περίβολο τύπου ανάλογου με εκείνους που είναι γνωστοί από τον Ραμνούντα της Αττικής. Συνολικά ανοίχτηκαν 10 ανασκαφικές τομές, και πέραν του καθαρισμού και της αποτύπωσης των ταφικών βάθρων και ερευνήθηκαν τέσσερεις συλημένοι τάφοι. Η κεραμική επιβεβαίωσε την ήδη γνωστή από προηγούμενα έτη χρονολόγηση του συγκεκριμένου τμήματος της νεκρόπολης στους ύστερους κλασικούς και πρώιμους ελληνιστικούς χρόνους.  

 

Καθαρισμός πραγματοποιήθηκε στον Τομέα ΙV (βόρειος) της νεκρόπολης, στους πρόποδες της βόρειας κλιτύος του λόφου της Κυμισάλας, όπου καθαρίστηκαν 5 υπέργεια, μεγάλων διαστάσεων κτιστά ταφικά μνημεία ελληνιστικών χρόνων, γνωστά από τις περιοδείες των Ιταλών στις αρχές του προηγούμενου αιώνα. Πρόκειται για κτιστές επιτάφιες κατασκευές, ισοδομικής τοιχοδομίας, στις οποίες ίσως εδράζονταν ορθογώνια βάθρα από λάρτιο λίθο, διακοσμημένα με κυμάτια, τα οποία είναι πεσμένα εμπρός από τους τάφους. 

 
Επίσης με τη συνδρομή του Σωματείου Διπλωματούχων Ξεναγών Δωδεκανήσου καθαρίστηκε το μεγαλύτερο τμήμα του Τομέα Ι (ανατολικός) της Νεκρόπολης από το παχύ στρώμα πευκοβελόνας που κάλυπτε το χώρο (εικ. 41).

Ολοκληρώθηκε επίσης, με χρηματοδότηση της 
Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Δωδεκανήσου, η τοπογραφική αποτύπωση και ψηφιακή χαρτογράφηση (1: 5000) της ευρύτερης περιοχής ενδιαφέροντος, η οποία με κέντρο το λόφο του Αγ. Φωκά περιλαμβάνει τις θέσεις: Γλυφάδα, Αλώνια, Στελιές, Μαρμαρούνια, Καμπάνες/Λιμνάρια, Λόφο Κυμισάλας και Βασιλικά. Το έργο έγινε από τους Αγρ. Τοπογράφους Μηχανικούς Δ. Αναγνωστοπούλου και Γ. Ν. Μακρή.
Το Τμήμα Αγρονόμων Τοπογράφων Μηχανικών του ΕΜΠ προχώρησε, τέλος, στην φωτογραμμετρική αποτύπωση του μνημειακού λαξευτού τάφου 4/2007, στο πλαίσιο πρωτοκόλλου συνεργασίας που έχει συναφθεί με το Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών σε ακαδημαϊκό (ερευνητικό και εκπαιδευτικό) επίπεδο.

Στην έρευνα, η οποία διήρκησε τρεις εβδομάδες αντί των προγραμματισμένων τεσσάρων, καθώς οι ανασκαφικές εργασίες διακόπηκαν από την Τρίτη 22 Ιουλίου 2008 εως την Κυριακή 27 Ιουλίου 2008, λόγω της καταστροφικής πυρκαγιάς που ξέσπασε στη Νότια Ρόδο, συμμετείχαν 14 συνολικά προπτυχιακοί ή μεταπτυχιακοί φοιτητές του Πανεπιστημίου Αιγαίου. 

 
Σύνθεση ανασκαφικής ομάδας 2008

Κωνσταντίνος Καλογερόπουλος (Υποψήφιος Διδάκτορας Αρχαιολογικής Θεωρίας και Ψηφιοποίησης Αρχαιολογικών Δεδομένων, Παν/μιο Αιγαίου)

Τζούλια Πετράκη (συντηρήτρια, Παν/μιο Αιγαίου)

Βαλασία Στρατή (προπτυχιακή φοιτήτρια, Παν/μιο Αιγαίου)

Τσαμούρη Μαρία (προπτυχιακή φοιτήτρια, Παν/μιο Αιγαίου)

Ειρήνη Χρυσανθακοπούλου (προπτυχιακή φοιτήτρια, Παν/μιο Αιγαίου)

Ευγενία Νικολοπούλου (προπτυχιακή φοιτήτρια, Παν/μιο Αιγαίου)

Τσαμπίκα Χοχλαστού (προπτυχιακή φοιτήτρια, Παν/μιο Αιγαίου)

Ιωάννα Καραγιώργου (προπτυχιακή φοιτήτρια, Παν/μιο Αιγαίου)

Βασιλική Μπρούμα (προπτυχιακή φοιτήτρια, Παν/μιο Αιγαίου)

Ηλίας Σαραντίδης (προπτυχιακός φοιτητής, Παν/μιο Αιγαίου)

Ηλίας Διακαντώνης (προπτυχιακός φοιτητής, Παν/μιο Αιγαίου)

Γιώτα Μπουσμάδη (προπτυχιακή φοιτήτρια, Παν/μιο Αιγαίου)

Γρηγόρης Κοντόπουλος (προπτυχιακός φοιτητής, Παν/μιο Αιγαίου)

Ελευθερία Τσουκαλά (προπτυχιακή φοιτήτρια, Παν/μιο Αιγαίου)

Αλέξανδρος Gomez (προπτυχιακός φοιτητής, Παν/μιο Αιγαίου)

2 ανειδίκευτοι τεχνίτες του Δήμου Αταβύρου

1 ανειδίκευτος τεχνίτης της Ενορίας Αγ. Παντελήμονα Σιαννών, 

Πατέρας Γεώργιος Καρατζιάς (εθελοντής ανειδίκευτος τεχνίτης, Σιάννα) 

Γεώργιος Βρόντου (εθελοντής ανειδίκευτος τεχνίτης, Μονόλιθος) 

 

Κυμισάλα - ανασκαφική δραστηριότητα 2009

Στην αρχαιολογική έρευνα του Πανεπιστημίου Αιγαίου και της ΚΒ' ΕΠΚΑ στην Κυμισάλα Ρόδο, η οποία διήρκησε τέσσερεις εβδομάδες, συμμετείχαν 12 συνολικά προπτυχιακοί ή μεταπτυχιακοί φοιτητές αρχαιολογίας των Πανεπιστημίων Αιγαίου και Κρήτης, 2 μεταπτυχιακοί φοιτητές του Πανεπιστημίου Νicolalus Copernicus του Torun της Πολωνίας (στο πλαίσιο του διαπανεπιστημιακού Ευρωπαϊκού προγράμματος κινητικότητας φοιτητών, Erasmus Placement) και μια τελειόφοιτος φοιτήτρια αρχιτεκτονικής του Πανεπιστημίου της Φλωρεντίας.

 

Με δαπάνη της εκκλησιαστικής επιτροπής Σιαννών εργάστηκε στην ανασκαφή ένας εργατοτεχνίτης, ενώ με τη συνδρομή του Institute for Aegean Prehistory εργάστηκαν στην ανασκαφή πέντε εργατοτεχνίτες και καλύφθηκαν έξοδα μετακινήσεων της ανασκαφικής ομάδας. Ιδιαίτερα σημαντική ήταν η συμβολή του καθηγητή Κλασικής Αρχαιολογίας του Παν/μιου Nicolaus Copernicus, κ. Mariusz Mielczarek, ο οποίος συμμετείχε ως μετακαλούμενος διδάσκων του Τμήματος Μεσογειακών Σπουδών, στο πλαίσιο του διαπανεπιστημιακού Ευρωπαϊκού προγράμματος κινητικότητας διδασκόντων, Erasmus. 

Πολύ σημαντική ήταν η συμβολή του Δήμου Aταβύρου, ο οποίος για τέταρτη συνεχή χρονιά παρείχε διαμονή και διατροφή στην ανασκαφική ομάδα.

Οι εργασίες συντήρησης, καταγραφής και μελέτης έγιναν για πρώτη φορά στο κτίριο του πρώην αστυνομικού σταθμού Μονολίθου (Κέντρο Αρχαιολογικής Έρευνας Κυμισάλας-ΚΑΕΚ), ο οποίος έχει παραχωρηθεί κατά χρήση από το Δήμο Αταβύρου στο Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών, αποκλειστικά για τις ανάγκες της αρχαιολογικής έρευνας στην Κυμισάλα. 

Ανασκαφές 

Το έτος 2009 η ανασκαφική έρευνα διεξήχθη στη νεκρόπολη της Κυμισάλας και συγκεκριμένα στη θέση Σκαλί, στους δυτικούς πρόποδες του Αγίου Φωκά τομέας Ι), όπου ανοίχτηκε μια τομή και ερευνήθηκε ένας ασύλητος λαξευτός τάφος μεγάλων διαστάσεων με οπαίο άνοιγμα στην οροφή και πιθανότατα ταφικό περίβολο, και στην ανατολική κλιτύ το λόφου Κυμισάλα (Τομέας ΙΙΙ), όπου ανοίχτηκαν συνολικά 7 ανασκαφικές τομές και ερευνήθηκαν 6 συλημένοι και 2 ασύλητοι τάφοι.

 

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσίασε ο Τάφος 10 (Τομέας Ι), η παλαιότερη χρήση του οποίου ανάγεται στα πρώιμα ελληνιστικά χρόνια, σύμφωνα και με την κτέριση της ταφής στο ΝΔ εγκόλπωμα (νόμισμα Αγαθοκλέους Βασιλέως, Συρακούσες 330-290 π.Χ.). Δεν έχουν διατηρηθεί άλλες ελληνιστικές ταφές στα δύο άλλα εγκολπώματα του τάφου (Α και Β), όπου η διατάραξη των στρωμάτων ήταν μεγάλη.

 

Ο τάφος φαίνεται πως ξαναχρησιμοποιήθηκε και πάλι κατά την ύστερη αρχαιότητα, όταν λειτούργησε ως οστεοφυλάκιο για πλήθος ανακομιδών, οι οποίες σύμφωνα με την κεραμική που τις συνόδευε και μια πρώτη εκτίμηση πρέπει να χρονολογούνται από τον 2ο μέχρι τον 4ο αι. Το οπαίο της οροφής ανοίχτηκε και οι ανακομιδές τοποθετήθηκαν στο εσωτερικό του τάφου 10, αρχικά με κάποια τάξη, όπως δείχνουν πρόχειρες λιθοδομές και μια προσπάθεια τακτικής στοίβαξης κρανίων στα βαθύτερα στρώματα, στη συνέχεια όμως, χύδην.

Η συστηματική συντήρηση των κεραμικών ευρημάτων και μικροαντικειμένων του θαλάμου, ο καθαρισμός του σκελετικού υλικού και η συστηματική μελέτη τα επόμενα χρόνια αναμένεται να δώσει ακριβέστερες χρονολογήσεις και λεπτομερέστερες ερμηνείες για αυτό το εξαιρετικά ενδιαφέρον εύρημα. 

 

Καθαρισμοί 

Καθαρισμοί πραγματοποιήθηκαν σε τρεις θέσεις της περιοχής. Το 3ο Σύστημα Προσκόπων Παραδεισίου έκανε καθαρισμό ολόκληρου του ανεσκαμμένου τμήματος της νεκρόπολης, από την πευκοβελόνα και τα πεσμένα φύλλα. 

 

Γεωμετρική τεκμηρίωση

Στο πλαίσιο του μνημονίου συνεργασίας μεταξύ Τμήματος Μεσογειακών Σπουδών, του ΠΑ και Σχολής Αγρονόμων Τοπογράφων Μηχανικών του ΕΜΠ, σε ακαδημαϊκό (ερευνητικό και εκπαιδευτικό) επίπεδο, που υφίσταται από το 2007 συνεχίστηκαν οι μετρήσεις για τη δημιουργία ορθοφωτοχάρτη της περιοχής από επεξεργασία έγχρωμων αεροφωτογραφιών του ΟΚΧΕ σε κλίμακα 1:2000. 

 

Έγιναν φωτογραμμετρικές αποτυπώσεις του δυτικού τμήματος του τείχους της ακρόπολης, μήκους περίπου 30 μ. και του τάφου 2/2006 από την ομάδα του Εργαστηρίου Φωτογραμμετρίας, της Σχολής Αγρονόμων Τοπογράφων Μηχανικών του ΕΜΠ. 

Τέλος, στον τομέα ΙΙΙ ιδρύθηκε κάναβος με τετράγωνα διαστάσεων 5x5 μ., καλύπτοντας μια συνολική έκταση 2672 τ.μ. Τον κάναβο έκανε ο κ. Ιωσήφ Σπάρταλης, τοπογράφος της ΚΒ' ΕΠΚΑ.

 

Καταγραφή - αρχειοθέτηση ευρημάτων

Τηρήθηκαν χειρόγραφα ημερολόγια και για τους δύο Τομείς. Τα ημερολόγια, οι κατάλογοι των ευρημάτων και το σχεδιαστικό και φωτογραφικό υλικό της περιόδου ψηφιοποιήθηκαν από τους φοιτητές, υπό την εποπτεία του συνεργάτη της ανασκαφής, κου Kων/νου Καλογερόπουλου, Υποψήφιου Διδάκτορα Αρχαιολογικής Θεωρίας και Ψηφιοποίησης Αρχαιολογικών Δεδομένων του Παν/μιου Αιγαίου (Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας, Μυτιλήνη). 

 

Όλα τα αγγεία και τα σημαντικότερα όστρακα συντηρήθηκαν επί τόπου από την συντηρήτρια της ομάδας κα Τζούλια Πετράκη.

 

Μετά το πέρας της ανασκαφής τα ευρήματα μεταφέρθηκαν και παραδόθηκαν για φύλαξη στην αποθήκη της ΚΒ΄ ΕΠΚΑ, και συντάχθηκε το προβλεπόμενο πρωτόκολλο παράδοσης και παραλαβής. Κατατέθηκαν επίσης στην ΚΒ΄ ΕΠΚΑ τα χειρόγραφα ημερολόγια, οι κατάλογοι των ευρημάτων και τα σχέδια της ανασκαφής, καθώς και ψηφιακός δίσκος με όλο το ψηφιοποιημένο υλικό της έρευνας στην Κυμισάλα. 

 

Σύνθεση ανασκαφικής ομάδας 2009

Δρ. Μανόλης Ι. Στεφανάκης (Επίκουρος Καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας)

Δρ. Βασιλική Πατσιαδά (Αρχαιολόγος, ΚΒ' ΕΠΚΑ)

Dr. Hab. Mariusz Mielczarek, (καθηγητής κλασικής αρχαιολογίας, Παν/μιο Nicolaus Copernicus, Πολωνία)

Δρ. Χρυσή Μπούρμπου, (Βιοαρχαιολόγος, Διδάσκουσα Πανεπιστημίου Αιγαίου) 

Δρ. Ανθή Δίπλα, (Αρχαιολόγος, Διδάσκουσα Πανεπιστημίου Αιγαίου) 

Κωνσταντίνος Καλογερόπουλος (Υποψήφιος Διδάκτορας Αρχαιολογικής Θεωρίας και Ψηφιοποίησης Αρχαιολογικών Δεδομένων, Παν/μιο Αιγαίου)

Τζούλια Πετράκη (συντηρήτρια, Παν/μιο Αιγαίου)

Φυτουράκη Αργυρώ (Μεταπτυχιακή φοιτήτρια Παν/μιο Κρήτης)

Katarzyna Radziwilco (Μεταπτυχιακή φοιτήτρια Παν/μιο Nicolaus Copernicus)

Krysztof Zedrzejczyk (Μεταπτυχιακός φοιτητής Παν/μιο Nicolaus Copernicus)

Βαλασία Στρατή (Πτυχιούχος Αρχαιολογος, Παν/μιο Αιγαίου) 

Μανουσάκη Ευτυχία (Πτυχιούχος Αρχαιολογος, Παν/μιο Αιγαίου) 

Ιωάννα Καραγιώργου (προπτυχιακή φοιτήτρια, Παν/μιο Αιγαίου) 

Παπαδόπουλος Γιώργος (προπτυχιακός φοιτητής, Παν/μιο Αιγαίου) 

Ποδοπάνη Ελένη (προπτυχιακή φοιτήτρια, Παν/μιο Αιγαίου)

Διακαντώνης Ηλίας (προπτυχιακός φοιτητής, Παν/μιο Αιγαίου)

Μπομπότης Κώστας (προπτυχιακός φοιτητής, Παν/μιο Αιγαίου) 

Φιλιπποπούλου Γεωργία (προπτυχιακή φοιτήτρια, Παν/μιο Αιγαίου)

Αντωνιάδου Χριστίνα (προπτυχιακή φοιτήτρια, Παν/μιο Αιγαίου)

Γιαννάς Χρήστος (προπτυχιακός φοιτητής, Παν/μιο Αιγαίου) 

Στριγκάρη Φωτεινή (προπτυχιακή φοιτήτρια Παν/μιο Φλωρεντίας) 
6 ανειδίκευτοι τεχνίτες 

 

Κυμισάλα - ανασκαφική δραστηριότητα 2010

Στην αρχαιολογική έρευνα πεδίου κατά το 2010, συμμετείχαν 9 συνολικά προπτυχιακοί ή μεταπτυχιακοί φοιτητές αρχαιολογίας των Πανεπιστημίων Αιγαίου και Κρήτης και 2 μεταπτυχιακοί φοιτητές του Πανεπιστημίου Νicolalus Copernicus του Torun της Πολωνίας (στο πλαίσιο του διαπανεπιστημιακού Ευρωπαϊκού προγράμματος κινητικότητας φοιτητών, Erasmus Placement), καθώς και 19μελής ομάδα από τη Σχολή Αγρονόμων Τοπογράφων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. 

Με δαπάνη της εκκλησιαστικής επιτροπής Σιαννών εργάστηκε στην ανασκαφή ένας εργατοτεχνίτης, ενώ με τη συνδρομή του Institute for Aegean Prehistory εργάστηκαν στην ανασκαφή τρεις εργατοτεχνίτες και καλύφθηκαν έξοδα μετακινήσεων της ανασκαφικής ομάδας. 

 

Ιδιαίτερα σημαντική ήταν η συμβολή του καθηγητή Κλασικής Αρχαιολογίας του Παν/μιου Nicolaus Copernicus, κ. Mariusz Mielczarek, ο οποίος συμμετείχε ως μετακαλούμενος διδάσκων του Τμήματος Μεσογειακών Σπουδών, στο πλαίσιο του διαπανεπιστημιακού Ευρωπαϊκού προγράμματος κινητικότητας διδασκόντων, Erasmus. 

Πολύ σημαντική ήταν η συμβολή του Δήμου Aταβύρου, ο οποίος για πέμπτη συνεχή χρονιά παρείχε διαμονή και διατροφή στην ανασκαφική ομάδα. 

Οι εργασίες συντήρησης, καταγραφής και μελέτης έγιναν για δεύτερη χρονιά στο κτίριο του πρώην αστυνομικού σταθμού Μονολίθου (Κέντρο Αρχαιολογικής Έρευνας Κυμισάλας-ΚΑΕΚ), το οποίο έχει παραχωρηθεί κατά χρήση από την τοπική Αυτοδιοίκηση στο Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών, αποκλειστικά για τις ανάγκες της αρχαιολογικής έρευνας στην Κυμισάλα. 

 
Ανασκαφές 
Η ανασκαφική έρευνα διεξήχθη στη νεκρόπολη της Κυμισάλας. Στη θέση Σκαλί, στους δυτικούς πρόποδες του Αγίου Φωκά (Τομέας Ι). Ανοίχτηκαν 3 ανασκαφικές τομές και ερευνήθηκε μια ασύλητη, σχεδόν τετράγωνη στην κάτοψη ταφική θήκη. Εντός βρέθηκε στη θέση της ακόσμητη υδρία ελληνιστικών χρόνων, η οποία περιείχε ανακομιδές οστών ενός ενήλικου, ενός παιδιού και ενός βρέφους 

 

Στην ανατολική κλιτύ του λόφου Κυμισάλα (Τομέας ΙΙΙ) ανοίχτηκαν συνολικά 14 ανασκαφικές τομές και ερευνήθηκαν 9 τάφοι, ένας εκ των οποίων βρέθηκε ασύλητος. Περιείχε μια μόνο ταφή των ύστερων κλασικών χρόνων με λίγα αγγεία/κτερίσματα. 

 
Περιοδείες στην ευρύτερη περιοχή 

Κατά τη διάρκεια της ερευνητικής περιόδου πραγματοποιήθηκαν μια σειρά περιοδειών στην ευρύτερη περιοχή της Κυμισάλας προκειμένου να αποσαφηνιστεί η έκταση και η χωρική κατανομή του Δήμου των Κυμισαλέων: εντοπίστηκαν τρεις νέοι οικισμοί που διατάσσονται γύρω από την ακρόπολη του Αγίου Φωκά και τέσσερα ακόμη νεκροταφεία. Όλες οι αρχαιολογικές θέσεις έχουν σημειωθεί με GPS και πρόκειται να ενταχθούν στον χάρτη της περιοχής με φωτογραφικό υπόβαθρο που έγινε το 2008 με χρηματοδότηση της ΝΑ Δωδεκανήσου. 

 

Γεωμετρική τεμηρίωση και τρισδιάστατη οπτικοποίηση 

Στο πλαίσιο του μνημονίου συνεργασίας μεταξύ του Τμήματος Μεσογειακών Σπουδών, του ΠΑ και Σχολής Αγρονόμων Τοπογράφων Μηχανικών του ΕΜΠ, σε ακαδημαϊκό (ερευνητικό και εκπαιδευτικό) επίπεδο, που υφίσταται από το 2007, έγιναν τα εξής: 

Ξεκίνησε η αποτύπωση με γεωδαιτικές και φωτογραμμετρικές μεθόδους, του οικιστικού-πολεοδομικού ιστού του οικισμού των Βασιλικών από την ομάδα της Σχολής Αγρονόμων Τοπογράφων Μηχανικών του ΕΜΠ, υπό τη διεύθυνση του Καθ. Ανδρέα Γεωργόπουλου. 

 

Παράλληλα παραδόθηκαν:

 

α) ορθοφωτοχάρτης της ευρύτερης περιοχής ενδιαφέροντος σε κλίμακα 1:2000, από επεξεργασία έγχρωμων αεροφωτογραφιών του ΟΚΧΕ, 

β) φωτογραμμετρική αποτύπωση (κάτοψη, όψη και 6 εγκάρσιες τομές) του τείχους της ακρόπολης του Αγ. Φωκά, σε κλίμακα 1:50, 

γ) φωτογραμμετρική αποτύπωση (κάτοψη, όψεις και 4 οψοτομές) του τάφου 2/2006 σε κλίμακα 1:20, 

δ) τρισδιάστατη μοντελοποίηση του προθαλάμου του τάφου 2/2006. 

 
Μελέτη ευρημάτων

Ξεκίνησε η μελέτη του ανθρωπολογικού υλικού από την Δρ. Χρυσή Μπούρμπου. Σύμφωνα με τα πρώτα αποτελέσματα που αφορούν στα ανθρωπολογικά ευρήματα από τον Τομέα ΙΙΙ, διαπιστώθηκε η πλημμελής διατήρηση του σκελετικού υλικού, που οφείλεται σε μεγάλο ποσοστό στη σύληση των τάφων σε παλαιότερες εποχές και την έκθεση του υλικού στις καιρικές συνθήκες. Μελετήθηκαν συνολικά 10 άτομα από ταφές που χρονολογούνται στον 6ο αι. π.Χ. 

Κυμισάλα - ανασκαφική δραστηριότητα 2010

Στην αρχαιολογική έρευνα πεδίου κατά το 2010, συμμετείχαν 9 συνολικά προπτυχιακοί ή μεταπτυχιακοί φοιτητές αρχαιολογίας των Πανεπιστημίων Αιγαίου και Κρήτης και 2 μεταπτυχιακοί φοιτητές του Πανεπιστημίου Νicolalus Copernicus του Torun της Πολωνίας (στο πλαίσιο του διαπανεπιστημιακού Ευρωπαϊκού προγράμματος κινητικότητας φοιτητών, Erasmus Placement), καθώς και 19μελής ομάδα από τη Σχολή Αγρονόμων Τοπογράφων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. 

Με δαπάνη της εκκλησιαστικής επιτροπής Σιαννών εργάστηκε στην ανασκαφή ένας εργατοτεχνίτης, ενώ με τη συνδρομή του Institute for Aegean Prehistory εργάστηκαν στην ανασκαφή τρεις εργατοτεχνίτες και καλύφθηκαν έξοδα μετακινήσεων της ανασκαφικής ομάδας. 

 

Ιδιαίτερα σημαντική ήταν η συμβολή του καθηγητή Κλασικής Αρχαιολογίας του Παν/μιου Nicolaus Copernicus, κ. Mariusz Mielczarek, ο οποίος συμμετείχε ως μετακαλούμενος διδάσκων του Τμήματος Μεσογειακών Σπουδών, στο πλαίσιο του διαπανεπιστημιακού Ευρωπαϊκού προγράμματος κινητικότητας διδασκόντων, Erasmus. 

Πολύ σημαντική ήταν η συμβολή του Δήμου Aταβύρου, ο οποίος για πέμπτη συνεχή χρονιά παρείχε διαμονή και διατροφή στην ανασκαφική ομάδα. 

 
Οι εργασίες συντήρησης, καταγραφής και μελέτης έγιναν για δεύτερη χρονιά στο κτίριο του πρώην αστυνομικού σταθμού Μονολίθου (Κέντρο Αρχαιολογικής Έρευνας Κυμισάλας-ΚΑΕΚ), το οποίο έχει παραχωρηθεί κατά χρήση από την τοπική Αυτοδιοίκηση στο Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών, αποκλειστικά για τις ανάγκες της αρχαιολογικής έρευνας στην Κυμισάλα. 

 
Ανασκαφές 
Η ανασκαφική έρευνα διεξήχθη στη νεκρόπολη της Κυμισάλας. Στη θέση Σκαλί, στους δυτικούς πρόποδες του Αγίου Φωκά (Τομέας Ι). Ανοίχτηκαν 3 ανασκαφικές τομές και ερευνήθηκε μια ασύλητη, σχεδόν τετράγωνη στην κάτοψη ταφική θήκη. Εντός βρέθηκε στη θέση της ακόσμητη υδρία ελληνιστικών χρόνων, η οποία περιείχε ανακομιδές οστών ενός ενήλικου, ενός παιδιού και ενός βρέφους 

Στην ανατολική κλιτύ του λόφου Κυμισάλα (Τομέας ΙΙΙ) ανοίχτηκαν συνολικά 14 ανασκαφικές τομές και ερευνήθηκαν 9 τάφοι, ένας εκ των οποίων βρέθηκε ασύλητος. Περιείχε μια μόνο ταφή των ύστερων κλασικών χρόνων με λίγα αγγεία/κτερίσματα. 

Περιοδείες στην ευρύτερη περιοχή 

Κατά τη διάρκεια της ερευνητικής περιόδου πραγματοποιήθηκαν μια σειρά περιοδειών στην ευρύτερη περιοχή της Κυμισάλας προκειμένου να αποσαφηνιστεί η έκταση και η χωρική κατανομή του Δήμου των Κυμισαλέων: εντοπίστηκαν τρεις νέοι οικισμοί που διατάσσονται γύρω από την ακρόπολη του Αγίου Φωκά και τέσσερα ακόμη νεκροταφεία. Όλες οι αρχαιολογικές θέσεις έχουν σημειωθεί με GPS και πρόκειται να ενταχθούν στον χάρτη της περιοχής με φωτογραφικό υπόβαθρο που έγινε το 2008 με χρηματοδότηση της ΝΑ Δωδεκανήσου. 

Γεωμετρική τεμηρίωση και τρισδιάστατη οπτικοποίηση 

Στο πλαίσιο του μνημονίου συνεργασίας μεταξύ του Τμήματος Μεσογειακών Σπουδών, του ΠΑ και Σχολής Αγρονόμων Τοπογράφων Μηχανικών του ΕΜΠ, σε ακαδημαϊκό (ερευνητικό και εκπαιδευτικό) επίπεδο, που υφίσταται από το 2007, έγιναν τα εξής: 

Ξεκίνησε η αποτύπωση με γεωδαιτικές και φωτογραμμετρικές μεθόδους, του οικιστικού-πολεοδομικού ιστού του οικισμού των Βασιλικών από την ομάδα της Σχολής Αγρονόμων Τοπογράφων Μηχανικών του ΕΜΠ, υπό τη διεύθυνση του Καθ. Ανδρέα Γεωργόπουλου. 

Παράλληλα παραδόθηκαν:

α) ορθοφωτοχάρτης της ευρύτερης περιοχής ενδιαφέροντος σε κλίμακα 1:2000, από επεξεργασία έγχρωμων αεροφωτογραφιών του ΟΚΧΕ, 

β) φωτογραμμετρική αποτύπωση (κάτοψη, όψη και 6 εγκάρσιες τομές) του τείχους της ακρόπολης του Αγ. Φωκά, σε κλίμακα 1:50, 

γ) φωτογραμμετρική αποτύπωση (κάτοψη, όψεις και 4 οψοτομές) του τάφου 2/2006 σε κλίμακα 1:20, 

δ) τρισδιάστατη μοντελοποίηση του προθαλάμου του τάφου 2/2006. 

 
Μελέτη ευρημάτων

Ξεκίνησε η μελέτη του ανθρωπολογικού υλικού από την Δρ. Χρυσή Μπούρμπου. Σύμφωνα με τα πρώτα αποτελέσματα που αφορούν στα ανθρωπολογικά ευρήματα από τον Τομέα ΙΙΙ, διαπιστώθηκε η πλημμελής διατήρηση του σκελετικού υλικού, που οφείλεται σε μεγάλο ποσοστό στη σύληση των τάφων σε παλαιότερες εποχές και την έκθεση του υλικού στις καιρικές συνθήκες. Μελετήθηκαν συνολικά 10 άτομα από ταφές που χρονολογούνται στον 6ο αι. π.Χ. 

 

Σύνθεση ανασκαφικής ομάδας 2010

Δρ. Μανόλης Ι. Στεφανάκης (Επίκουρος Καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας)

Δρ. Βασιλική Πατσιαδά (Αρχαιολόγος, ΚΒ' ΕΠΚΑ)

Dr. Hab. Mariusz Mielczarek, (καθηγητής κλασικής αρχαιολογίας, Παν/μιο Nicolaus Copernicus, Πολωνία)

Δρ. Χρυσή Μπούρμπου, (Βιοαρχαιολόγος, Διδάσκουσα Πανεπιστημίου Αιγαίου) 

Δρ Νεκτάριος Ζάρρας, (Αρχαιολόγος, Διδάσκων Πανεπιστημίου Αιγαίου)

Κωνσταντίνος Καλογερόπουλος (Υποψήφιος Διδάκτορας Αρχαιολογικής Θεωρίας και Ψηφιοποίησης Αρχαιολογικών Δεδομένων, Παν/μιο Αιγαίου)
Φυτουράκη Αργυρώ (Μεταπτυχιακή φοιτήτρια Παν/μιο Κρήτης)

Gregorczyk Martyna (Μεταπτυχιακή φοιτήτρια Παν/μιο Nicolaus Copernicus)

Poddinowski Gawel (Μεταπτυχιακός φοιτητής Παν/μιο Nicolaus Copernicus) 

Μανουσάκη Ευτυχία (Πτυχιούχος Αρχαιολόγος, Παν/μιο Αιγαίου) 

Στρατή Βαλασία (Πτυχιούχος Αρχαιολόγος, Παν/μιο Αιγαίου) 

Γιαννάς Χρήστος (προπτυχιακός φοιτητής, Παν/μιο Αιγαίου) 

Γουνελάς Παναγιώτης (προπτυχιακός φοιτητής, Παν/μιο Αιγαίου)

Καραγιώργου Ιωάννα (προπτυχιακή φοιτήτρια, Παν/μιο Αιγαίου) 

Παπαδάκη Σταυρούλα (προπτυχιακή φοιτήτρια, Παν/μιο Αιγαίου) 

Παπουτσιδάκη Κυριακή (προπτυχιακή φοιτήτρια, Παν/μιο Αιγαίου) 

Φιλιπποπούλου Γεωργία (προπτυχιακή φοιτήτρια, Παν/μιο Αιγαίου) 

4 ανειδίκευτοι τεχνίτες 

Κυμισάλα - ανασκαφική δραστηριότητα 2011

Το έτος 2011 η ανασκαφική έρευνα διεξήχθη στη νεκρόπολη της Κυμισάλας και συγκεκριμένα στη θέση Σκαλί, στους δυτικούς πρόποδες του Αγίου Φωκά (τομέας Ι), όπου ανοίχτηκαν 2 τομές και ερευνήθηκε ένας περίβολος που περιέκλειε έναν βαίτυλο, και στην ανατολική κλιτύ το λόφου Κυμισάλα (Τομέας ΙΙΙ), όπου συνεχίστηκε μια ανασκαφική τομή που είχε μείνει ημιτελής από την έρευνα του 2010. Παράλληλα συνεχίστηκε για δεύτερη χρονιά η τοπογραφική αποτύπωση με φωτογραμμετρικές μεθόδους του πολεοδομικού ιστού του οικισμού των Βασιλικών. 

 

Ξεκίνησε η μελέτη της κεραμικής των δύο πρώτων ανασκαφικών περιόδων. Παράλληλα έγινε σχεδιαστική αποτύπωση όλων των ολόκληρων αγγείων και ενός αριθμού διαγνωστικών οστράκων από τις δύο αυτές περιόδους, από την συνεργάτιδα της ανασκαφής και σχεδιάστρια κ. 'Aννα Κούφα.

Συνεχίζεται παράλληλα η μελέτη του ανθρωπολογικού υλικού από την επιστημονική συνεργάτιδα της έρευνας δρ. Χρυσή Μπούρμπου, βιοαρχαιολόγο, αρχαιολόγο της 28ης ΕΒΑ.

 

Η έρευνα κατά το 2011 αντιμετώπισε σοβαρές δυσκολίες που άπτονται της δεινής οικονομικής κατάστασης στην οποία έχει περιέλθει η χώρα, με αποτέλεσμα την παντελή έλλειψη κρατικής χρηματοδότησης. Παρά τις μεγάλες δυσχέρειες ωστόσο, κατέστη δυνατό να διεξαχθεί –αν και μόνο για δύο εβδομάδες– χάρη στην εθελοντική προσφορά και συνεισφορά των μελών της ανασκαφικής ομάδας (αρχαιολόγων, τοπογράφων και φοιτητών) και την ανιδιοτελή συνεισφορά και στήριξη της τοπικής κοινωνίας Σιαννών και Μονολίθου.

Σύνθεση ανασκαφικής ομάδας 2011

Δρ. Μανόλης Ι. Στεφανάκης (Επίκουρος Καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας)

Δρ. Βασιλική Πατσιαδά (Αρχαιολόγος, ΚΒ' ΕΠΚΑ)

Dr. Hab. Mariusz Mielczarek, (καθηγητής κλασικής αρχαιολογίας, Παν/μιο Nicolaus Copernicus, Πολωνία)

Δρ. Χρυσή Μπούρμπου, (Βιοαρχαιολόγος, Διδάσκουσα Πανεπιστημίου Αιγαίου) 

'Aννα Κούφα (Αρχαιολόγος -Σχεδιάστρια)

Κωνσταντίνος Καλογερόπουλος (Υποψήφιος Διδάκτορας Αρχαιολογικής Θεωρίας και Ψηφιοποίησης Αρχαιολογικών Δεδομένων, Παν/μιο Αιγαίου)

Γουνελάς Παναγιώτης (προπτυχιακός φοιτητής, Παν/μιο Αιγαίου)

Γιαννάς Χρήστος (προπτυχιακός φοιτητής, Παν/μιο Αιγαίου) 

Παπαδάκη Σταυρούλα (προπτυχιακή φοιτήτρια, Παν/μιο Αιγαίου) 

Ελένη Καρτέρη (προπτυχιακή φοιτήτρια, Παν/μιο Αιγαίου)

Αλέξανδρος Παπαδόπουλος (προπτυχιακός φοιτητής, Παν/μιο Αιγαίου)

Αναστασία Μπέτση (προπτυχιακή φοιτήτρια, Παν/μιο Αιγαίου)

Γιάννης Μπαρδάνης (προπτυχιακός φοιτητής, Παν/μιο Αιγαίου)

2 ανειδίκευτοι τεχνίτες 

 

Κυμισάλα - ανασκαφική δραστηριότητα 2012

Το έτος 2012 η ανασκαφική έρευνα διεξήχθη στη νεκρόπολη της Κυμισάλας και συγκεκριμένα: στη θέση Σκαλί, στους δυτικούς πρόποδες του Αγίου Φωκά (τομέας Ι), όπου ανοίχτηκαν τρεις τομές και ερευνήθηκαν δύο ταφικές θήκες του πρώιμου 3ου αι. π.Χ. που περιείχαν άβαφες υδρίες τύπου Hadra με καύσεις κι ένας θαλαμοειδής λαξευτός τάφος του β’ μισού του 4ο αι. π.Χ. που περιείχε μια γυναικεία ταφή.

Σε μια συνεχιζόμενη προσπάθεια, για έβδομη συνεχή χρονιά, να αποσαφηνιστεί η έκταση και η χωρική κατανομή του αρχαίου Δήμου των Κυμισαλέων, πραγματοποιήθηκαν περιοδείες στην ευρύτερη περιοχή ενδιαφέροντος και εντοπίστηκαν νέες αρχαιολογικές θέσεις και μνημεία.

 

Παράλληλα συνεχίστηκε για τρίτη συνεχή χρονιά η αποτύπωση με γεωδαιτικές και φωτογραμμετρικές μεθόδους, του οικιστικού-πολεοδομικού ιστού του οικισμού των Βασιλικών από την ομάδα της Σχολής Αγρονόμων Τοπογράφων Μηχανικών του ΕΜΠ, υπό τη διεύθυνση του Καθηγητή Ανδρέα Γεωργόπουλου.

Η έρευνα κατά το 2012 αντιμετώπισε σοβαρές δυσκολίες που άπτονται της δεινής οικονομικής κατάστασης στην οποία έχει περιέλθει η χώρα, με αποτέλεσμα την παντελή έλλειψη κρατικής χρηματοδότησης. Ωστόσο, παρά τις μεγάλες δυσχέρειες, κατέστη δυνατό να διεξαχθεί κανονικά –αν και μόνο για δύο εβδομάδες- χάρη στην εθελοντική προσφορά και συνεισφορά των μελών της ανασκαφικής ομάδας (αρχαιολόγων, τοπογράφων και φοιτητών), την ανιδιοτελή συνεισφορά και στήριξη της τοπικής κοινωνίας Σιάννων και Μονολίθου .

Σύνθεση ανασκαφικής ομάδας 2012

Μανόλης Ι. Στεφανάκης (Επίκουρος Καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας-Νομισματικής)

Δρ. Βασιλική Πατσιαδά (Αρχαιολόγος, ΚΒ' ΕΠΚΑ)

Ανδρέας Γεωργόπουλος (Καθ. Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου)

Χρήστος Γιαννάς (προπτυχιακός φοιτητής, Παν/μιο Αιγαίου)

Αλέξανδρος Παπαδόπουλος (προπτυχιακός φοιτητής, Παν/μιο Αιγαίου)

Ευαγγελία Δημητρίου (προπτυχιακή φοιτήτρια, Παν/μιο Αιγαίου)

Γιάννης Μπαρδάνης (προπτυχιακός φοιτητής, Παν/μιο Αιγαίου)

'Αννα Κοκκίνου (προπτυχιακή φοιτήτρια, Παν/μιο Αιγαίου)

'Αννα Κυπραίου (προπτυχιακή φοιτήτρια, Παν/μιο Αιγαίου) 

Δεκαέξι (16) φοιτητές και φοιτήτριες της Σχολής Αγρονόμων Τοπογράφων Μηχανικών του ΕΜΠ

Δύο (2) ανειδίκευτοι τεχνίτες

Πηγή κειμένου: http://www.eulimene.eu/kymissala.php

Τις φωτογραφίες μου παραχώρησαν συγχωριανοί μου από τα Σιάννα.

Δείτε και αυτό: http://rokar-rokar.blogspot.gr/2013/02/blog-post_15.html  

Ρόδος - Το Σμαραγδένιο Νησί